Çağdaş Türkiye Edebiyatı - 31. sayfa

Yeraldığı bütün meclislerde sohbetlerin ilgi odağı olan, sıkı sıkıya kavradığı çantasında hep günışığına çıkmamış birtakım belgeler saklayan, memleketimizin “şüera ve üdeba taifesinin” yaşantılarını en ince ayrıntılarına kadar bilen Taha Toros, yaşayan kuşakların sadece isimlerini hatırlayabildiği pek çok özgün simayı esprili diliyle karşımıza getiriyor.

Aleladelikleriyle, sıradanlıkla perdelenmiş örtülü uyumsuzluklarıyla bu ülkenin insanları; o insanları dışlayan, öğütücü ve tüketici yaşam kalıplarıyla bu ülke; ama her şeye rağmen o insanlar!... Paramparça bir bütünlük, birbirine uymazların birlikteliği, toplumumuzun kakofonik senfonisi.

Yüz yıllık tarihi edebîliği harcamadan, “tarih anlatıyor” konumuna düşmeden yoğurabilen bir bellek dökümü. Bulanık bir bellek dökümü. Susmamacasına. Unuttukları, hatırladıkları, hatırlamak istemedikleriyle. Paşalar, şairler, Boğaziçi, muasır medeniyet, hürriyet, sudan çıkmış balıklar, cariyeler, kafesler, Beyoğlu, Osmanlı nişanları... Dil aracılığıyla melodiler kurmayı deneyen bir yazarın “keyif verici madde” sayılması gereken bir eseri. Üzerinde önemle durulması gereken bir metin.

Yakın siyasî tarihimizin zaten çok az sayıdaki anı yazarından biri olan Samet Ağaoğlu, hem güvenilirliğiyle, hem de salt “günlük tutan” birisi değil usta bir yazar oluşuyla öne çıkıyor. Demokrat Parti’nin 1947-1950 arasındaki muhalefet dönemini ele alan Siyasî Günlük yeni gün ışığına çıktı ve 1992’de ilk kez yayımlandı.

Tüm korku filmlerinin yok edici yaratıklarını bir kente dolduran insanlar, şimdiye dek görülmemiş bir yontu tarzı bulan, intihar eden kasabalılar, eski bir tapınağı ararken aynı zamanda varoluşuyla kumar masasına oturan kaşif ve gezgin, öldüğü daha çabuk farkedilsin diye ille de o koltuğa oturup ayaklarını uzatan Y. ile, Nuray Tekin, uzun süreceği belli bir koşuya başlıyor... `Ne yapıyorsun deseler `öykü oluyorum` derdim... sorsalar `akşam oluyorum` derdim...`

“Başlangıçta Muhlis Bey vardı”... Latif’in Behiç Pek’le birlikte yarattığı, 1980’ler boyunca Türkiye’nin en popüler çizgi kahramanı olan, ismi sıralara, tişörtlere yazılan Muhlis Bey. Muhlis Bey Mithat’ı yanına çırak olarak aldı. “Yavllum Mittat”, epey ünlenip bazı anlaşmazlıklar da çıkınca, ayrılıp kendi işini kurdu; “ustta” oldu.

Türkiye’de fantastik çizgi öyküye/romana ilk cesaret edenlerden biri, Nuri Kurtcebe. Boyut Farkı albümü, soyut anlatımlarıyla, uzaylı ve hiçbir yerli garip yaratıklarıyla, fantastik öykülerinin kimi zaman fonunda kimi zaman göbeğinde göz kırpan tanıdık manzaralarla, Nuri Kurtcebe’nin en uçuk çalışmalarından bir demet.

Shakespeare’in Macbeth’inden memleketimizin ve milletimizin şartlarına mahsus bir uyarlama. Netice -ister istemez- bir alaturka skandal. Yazar, fiîlinin “ithal ikameci tutkulara” yorulmamasını istiyor: “Cüretkarlığımın sebebi, milletimizin çoktan hak etmiş olduğu halde kendi öz Macbeth’ine kavuşamayışından duyduğum soylu huzursuzluktur.”

Bünyesinde olgunlaştıkları mizah dergilerinin sınırlarını zorlayarak yeni çizgi roman çığırını açan kuşağın ilk akla gelen isimlerinden biri. Vicdan da “yeni” tip çizgi roman kahramanlarından... Bir sokak kedisi. İstanbullu.

Onları `korkularını yenme`nin bir yolu olarak `kendisi için` yazdığını, yazıp bitirmesiyle de onlarla ilişiğini kestiğini söyleyen Yeşim Dorman Müderrisoğlu`nun hikaye kitabının adı, bu `ilişik kesme`nin izini taşıyor: `Merdivenaltı`na süpürülmüş hikayeler.

Açıkça ve hakikaten, küçük memurların, işçilerin, emekli, dul ve yetimlerin, seyyar-cıların, konducuların, mahalle delikanlılarının, “gayrımeşru alem”in ufaklarının ve öğrencilerin tarafını tutan, muzip ve acı, keskin gözlemci ve her şeye rağmen hayata sarılma coşkusunu öne çıkaran çizgi öyküler.

İttihat ve Terakki’nin ve 1. Dünya Savaşı’nda Osmanlı İmparatorluğu’nun yönetimindeki en yetkili kişilerden (birincisi değilse) biri olan Enver Paşa’nın anıları. İktidarının doruğuna giden yolun ilk basamaklarını çıkmakta bulunduğu 1908 öncesi yıllarla sınırlı da olsa, Enver Paşa’dan kalan tek hatırat - ve ilk kez - yayımlanıyor.

Türkiye’deki başarılı tiyatroculuk ve gazetecilik kariyerine, 12 Eylül’den sonra siyasi mülteci olarak yaşamını sürdürmek zorunda kaldığı Almanya’da geçim uğruna taksi şoförlüğünü ekleyen Aydın Engin’in taksicilik anıları. Otuz yılı bulmasına rağmen hala tamamıyla kurumlaşmayan, dolayısıyla “macera” boyutu bitmeyen “Almancılığa”, Doğulu insana ve ve Batılı insana dair, hicivle yüklü gözlemler.

Polisiye entrikanın berisinde, bir kuşağın geçmişiyle ve kendisiyle hesaplaşmasının gerilimi var Bekle Dedim Gölgeye’de. Arkadaşlık, ahlâk ve sadakatle ilgili, iktidar tutkusuyla ilgili, her kuşağın yeniden keşfetmesi gereken, veya belki her kuşakta yeniden yitirilen değerlerle hesaplaşma var.

II. Meşrutiyet döneminin önemli siyaset ve fikir adamlarından biriydi. Yakın çevresinde Tevfik Fikret, Mehmet Âkif, Hüseyin Cahit, Abdullah Cevdet, Ziya Gökalp, Fatih Gökmen gibi, dönemin değişik fikir akımlarına mensup kişiler vardı. Büyük Türk Lügatı başta olmak üzere vazgeçilmez eserler yazdı. Bir o kadarını da geriye bıraktı.

“...ne bileyim, bazen işimi tuhaf ve komik bulduğum oluyor mesela... Yani, bu yaşa geldik, hala böyle mikiler çiziyoruz falan gibi. Ama bazen de işimin ciddiyeti beni kara kara düşündürüyor doğrusu. Bazen karikatürcü olmanın yalnızlığı, ne kadar toplumsal, kitlesel bir şey gibi gözükse de toplum dışılığı... "

“...Evet, karikatür genç bir şey. Genç derken, tanımlayalım tabiî, kime, neye genç diyorum. Ben maddî ve manevî yatırımını yapmamış, bu yüzden de sürüp giden düzene eklemlenmemiş insanlara genç diyorum. Gençler topluma dışarıdan bakabiliyorlar, kendilerini henüz kafese girmiş biri gibi görmediklerinden rahatça gülüp dalgalarını geçebiliyorlar.

“Mars’ta hayat var mı?” türünden bir soru: Erkeklerin bir iç dünyası var mı? Anlatılacak, anlaşılacak bir yanı var mıdır erkeklerin, zaten apaçık görünenin ötesinde? Boyundurukları altında bir dünyada bile ancak ilâve boyunduruklar takınarak kendini koruyabilen bu canlı türünün acayipliklerine akıl sır erdirmek mümkün mü

Cumhuriyet tarihinin, daima hararetli tartışmaların konusu olmuş kişilerinden Hasan Ali Yücel’in kitabına yazdığı önsözde Can Yücel şunları söylüyor: “Yakınlarının hitabıyla Hasan Ali’nin çocukluk anılarından derlenmiş bu kitapçık, bütün tefrika dağınıklığına rağmen, tarihî bir boyutu içeriyor.

Küçük bir posta memurluğundan, İttihat ve Terakki’nin sivil kanat liderliğine... Türkiye, tarihinin en çalkantılı ve bunalımlı dönemini, onun iktidarda bulunduğu yıllarda yaşadı.