Ruhun Gıdası Kitaplar

Monique Truong, gerçek ve hayal gücünü yenilikçi bir anlatım tarzıyla muhteşem biçimde harmanlayarak, hayatına girmiş kadınların gözünden ünlü yazar Lafcadio Hearn’ün yaşamını ve aşklarını anlatıyor. Aşk, özlem, zaman zaman neşe, zaman zaman öfke dolu En Tatlı Meyveler, bir adamın gölgesinde kalmış kadınların- annesinin ve iki eşinin- kendilerince tanıdıkları adamın farklı yönlerini anlatışlarını çarpıcı biçimde sergiliyor.

Osmanlı döneminde İstanbul’un iaşesine ilişkin birincil kaynakları, tarihî, antropolojik ve coğrafi çalışmaları kullanarak gıda sisteminin özelliklerini belirleyen Türkkan, bu sistemin 19. yüzyıldaki çözülüşünü takip ederek Osmanlı’dan Cumhuriyet’e uzanan geniş bir tarihsel süreçte gıda rejiminin son derece etraflı bir analizini yapıyor. 1980’lerden itibaren gündelik hayatta/ ekonomide yaşanan dönüşüm ve değişimlerin, neoliberal politikaların, küreselleşmenin, sermaye piyasalarının, tedarik zincirlerinin izini sürerek İstanbul’un nasıl doyurulduğunun/doyduğunun günümüzdeki dinamiklerine daha yakından bakıyor.

Ekmek, çorba, pilav... Mezopotamya’dan Osmanlı’ya, dünyanın dört bir yanından çeşit çeşit köfte... Tarihte balığa atfedilen simgesel anlamlar, her geçen gün daha az tutulur hale gelen lüfer, üzerine şiirler yazılan hamsi, denizlerin “çirkin kral”ı fener, mitik dülger balığı, midye dolma... Nüfus kâğıdında “doğum yeri” olarak İstanbul-Türkiye yazan lokum, yapılışı müthiş basit ama lezzetli kar helvası, acıbadem kurabiyesinin torunu makaronlar, kışların vazgeçilmezi boza... Küreselleşen dünyanın, bin bir tür çeşide sahip zincir kahve dükkânlarıyla rekabete giren geleneksel kahvemiz... Artun Ünsal, Ortaya Karışık’ta kendine has anlatımıyla bunların hepsine değiniyor. Ama işi mutfakta, sofrada bitirmeyip “yemek sevdası” üstüne de düşünüyor

Tarçın ve Barut’ta korsanlar tarafından kaçırılan bir aşçının kendisini kaçıran acımasız kaptana karşı nefretten sevgiye, düşmanlıktan romantizme doğru evrilen duyguları bir korsan gemisinin içinde iyi yemek yapma mücadelesiyle birleşiyor.

Son dönem Osmanlı toplumunda “Batı terbiyesiyle yetişmiş aydın” tiplemesinin en güzel örneklerinden olan Rabiha Rifat Hanım tarafından kaleme alınmış Ev Hanımlarına Mahsus Alafranga Pastacılık pastalardan  kurabiyelere, bisküvilerden simite kadar geniş bir yelpazede 41 tarif içeriyor. Gerek kullanılan malzemeler gerek yapılış şekilleri dikkate alındığında Avrupa’dan “uyarlama” diyebileceğimiz de bir kitap bu. Ancak her durumda hem ardında yatan sosyal tarih, hem yazarının kimliği, hem de içerdiği tarifler açısından önemli bir kitap.

Artun Ünsal, Nadide Bir Goncadır Enginar’da meyve ve sebzelerin renkli dünyaları arasında keyifli bir yolculuk yapıyor: Etimolojiden ve mitolojiden yararlanarak âdeta bir dünya tarihi panoraması sergiliyor, doğru bilinen yanlışları düzeltiyor, yepyeni bilgiler sunuyor, aralara lezzetli tarifler serpiştiriyor. Ayrıca Türkiye’de zeytinciliğe ve zeytinyağı üretimine de yakından bakıyor.

Ortaçağ’da İslâm Mutfağı, karmaşık pişirme teknikleri ve geniş yemek yelpazesiyle dönemin Avrupa mutfağına göre katbekat gelişmiş Ortaçağ Arap mutfağını daha yakından tanımak, hatta belki sofralarımıza misafir etmek için eşsiz bir kaynak.

Mutfak tutkusunu anneannesinden alan Işıl Ertunç’un, Dört Mevsim Mehlika’sı alışıldık bir yemek tarifi kitabının ötesine geçiyor: Çocukluk ve gençlik hatıralarına, anneannesiyle geçirdiği zamanların hikâyelerine, ailecek toplandıkları sofralardaki muhabbetlere, gelenek göreneklere dair anekdotlara, unutulmuş ya da az bilinen tariflere de yer veren Ertunç, okuru için geniş ve zengin bir sofra kuruyor.

1871’de doğan, çok farklı alanlarda irili ufaklı onlarca kitap yazmış Avanzade Mehmed Süleyman’ın kimisini Fransızcadan çevirdiği, kimisini İstanbul ve saray mutfağından çıkardığı, o dönem “Aile Aşçısı” serisinde topladığı sebze, çorba ve yumurta pişirme usullerine dair üç ayrı kitapçık Aile Aşçısı’nda bir araya geliyor.

Güzin Yalın, Mutfak Okulu’nda türlü insan tiplerinin renkli bir manzarasını sunmakla kalmıyor, hem yemek yapmanın kimileri için iyileştirici ve teskin edici etkisini gösteriyor hem de geçmişle hesaplaşmanın zorluklarını sezdiriyor... Hayatın içinden leziz bir mutfak hikâyesi...

Michael Krondl, Lezzet Fetihleri’nde tüm bu çerçevelerde olağanüstü zenginliklere, maceralara, acımasız kıyımlara sebep olan, imparatorlukların kaderini değiştiren baharatların hem yemek tarihinde hem de dünya tarihinde oynadıkları rolü ele alıyor.

Kiitâb-ı Me’kûlât’taki tarifleri dünyaca ünlü şef Musa Dağdeviren’in asıllarına sadık kalarak ancak günümüzde kullanılan ölçüler çerçevesinde yaptığı uyarlamalarla birlikte okumak, Osmanlı mutfağına ve kitabın yazıldığı dönemin özelliklerine dair önemli bilgiler sunuyor.

Kelimelere belli tatlar vererek Dilimdeki Acı’da eşine az rastlanır bir üslup kullanan ödüllü yazar Monique Truong’dan etkileyici ve sürükleyici bir roman…

Âdâb-ı Taâm, 1890-1927 yılları arasında yayımlanmış, belirlenebilen bütün Osmanlıca görgü kuralları kitaplarından yeme, içme ve sofra adabına ilişkin metinlerin yer aldığı kapsamlı bir seçki: Eş dost yemeğe nasıl davet edilir; masada kim, kimin yanına oturur; yemek nasıl dağıtılır; ziyafet düzenlemenin incelikleri nelerdir; aile arasındaki yemeklerde, kahvaltılarda nasıl hareket etmek gerekir; Avrupaî usulde yemek nasıl yenir; yemek davetleri için nasıl giyinmek gerekir…

Fransa’da 2008 yılında ünlü aşçı Eugénie Brazier anısına verilen ödülü (Prix Eugénie Brazier) alan Sebzelerin Efsanevi Tarihi, sebzelerin şaşırtıcı zenginliğine lezzetli bir yolculuk...

“Osmanlı Hanımları” Mutfakta da 1880-1926 yılları arasında yayımlanmış çeşitli Osmanlıca kadın dergilerinde yemek, sofra kültürü, beslenme alışkanlıkları üzerine çıkan makalelerden renkli bir seçki sunuyor: Mutfağın ve yemek odalarının nasıl düzenlenmesi gerektiğinden bazı pratik bilgilere, küçük çocukların yemeleri gerekenlerden onlarca çeşit tarife, sofrada uyulması gereken görgü kurallarından “et mi yemeli, ot mu” gibi sorulara, sebze yemeklerinden çorbalara geniş bir malumat yelpazesi…